EINDELIJK: BRAM VAN VELDE IN BEELD

De eerste keer dat ik levende beelden van Bram van Velde zag, was op de tentoonstelling in het Stedelijk Museum Schiedam in 1995. Er stond een klein beeldscherm waarop een filmpje te zien was waarin hij werd geïnterviewd. Korte antwoorden en lange stiltes, meen ik mij te herinneren. Het was, weet ik nu, een klein stukje uit een langere film die Jean Michel Meurice in 1980, een jaar voor zijn dood, over hem maakte. Toen het een poos later een keer ter sprake kwam in een gesprek met een fervent Van Velde liefhebber, merkte hij, met het tevreden lachje dat verzamelaars nu eenmaal eigen is als ze het hebben over hun collectie, op dat hij deze film in zijn bezit had. Losgepeuterd bij een Frans televisiestation, geloof ik. Een kopietje zat er niet in, daarvoor kende ik deze verzamelaar goed genoeg. En dat snapte ik ook wel. Je gaat niet iets heel bijzonders dat je met veel moeite hebt verworven zomaar even ronddelen. Begrijp ik, begrijp ik. Maar ik hoop dat u mij het licht sardonische genoegen vergeeft dat even bij mij opkwam toen ik deze week ontdekte dat de Parijse Galerie Hus het complete filmpje online heeft gezet.

                        

Klik op de afbeelding voor de video

En daar bleef het niet bij. Naar blijkt heeft Meurice zestien jaar eerder, in 1964, ook al een veel uitgebreider portret van Bram van Velde gemaakt. En ook dat is nu op YouTube te vinden, en het is prachtig. Veel dank, heren Hus!

Klik op de afbeelding voor de video

De geluidskwaliteit is niet altijd optimaal en er zijn momenten dat je wenste dat je Frans wat beter was, maar ik heb gefascineerd zitten kijken. En ik hoop u ook.

*   *   *

En dit is een originele foto van Bram van Velde gemaakt door Henny Riemens toen ze hem bezocht in Grimaud in 1978. Met veel moeite verworven. En nee, u krijgt geen kopietje.

ED VAN DER ELSKEN, KAREL APPEL EN DE MUUR VAN ROTTERDAM (1955)

Vijftiger jaren. De tijd van de wederopbouw. Nederland zette de schouders eronder. Tien jaar na het eind van de Tweede Wereldoorlog werd het tijd om te laten zien wat de energie van al die Nederlanders tot stand had gebracht en in 1955 opende koningin Juliana in Rotterdam de Nationale Energie Manifestatie 1955, kortweg E55. Op een affiche werd het omschreven als een ‘tijdbeeld van een volk in actie... strijd en resultaat van Nederlands Energie... perspectief van een nieuw tijdperk’. Op de diverse locaties waren allerlei voorbeelden van Nederlandse bedrijvigheid te zien, zoals een jaknikker, een koeltoren, een mijnspoor, bruggen, vliegtuigen en treinen, een telefooncentrale en een gigantische maquette van het stroomgebied van de Rijn. Ruimtevaart kreeg gestalte in de vorm van een zestig meter hoge kraan met open gondels, maanmensen in ruimtepakken en een simulatie van gewichtloosheid. Er was landbouw en veeteelt, vertegenwoordigingen uit het bedrijfsleven die allerlei innovaties toonden, en paviljoens van de elf provinciën. E55 was de grootste tentoonstelling die tot dan toe in Nederland was gehouden. De manifestatie werd door drie miljoen mensen bezocht. Herman Haan maakte een amateurfilmpje, nu in het gemeentearchief van Rotterdam:

Klik op de afbeelding voor de video

Er was ook kunst. De organisatie had een aantal kunstenaars, onder wie Constant, Wessel Couzijn, Daan Wildschut, Eppo Doeve, Wim Crouwel. De meest prominente plek, bij de entree van het Energiegebouw, was ingeruimd voor Karel Appel, die op uitnodiging van architecten J. H. van den Broek en Jaap Bakema een muurschildering maakte van honderd meter. Hij riep de hulp in van zijn Cobra-kompaan Theo Wolvecamp, die hij (volgens Catherine van Houts in zijn biografie) opbelde met de boodschap ‘Kom je me helpen? Dan verdien je wat.’ Later meldde zich ook een vijftienjarige jongen uit Enschede, een kennis van Wolvecamp. Zijn naam was Jan Cremer. Er bestaat nog een kort filmpje van, zonder geluid: 

Klik op de afbeelding voor de video

De monumentale schildering werd (‘naar goed Rotterdams gebruik’, volgens het filmpje) na afloop afgebroken, maar werd wel vastgelegd, niet alleen op dit (heel) korte filmpje, maar ook door de jonge fotograaf Ed van der Elsken. Een van de originele afdrukken dook onlangs op bij een antiquariaat in Parijs, en verhuisde vervolgensnaar in Groningen. En daar is hij te koop.